فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

راهنمای ارسال مقاله جدید

اصلاحات بعد از اخذ پذیرش

فرم ها و دستورالعمل ها

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

آنتروپوسن و ضرورت نوعی رهیافت میان‌رشته‌ای: شبکۀ انسان-طبیعت-جامعه

نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دکتری مطالعات کشورهای آلمانی زبان، دانشکده مطالعات جهان، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

دوران آنتروپوسن «عصر انسان» با عاملیت بی‌سابقه انسان در دگرگونی‌های طبیعت جاندار و بی‌جان در سطح سیاره‌ای مشخص می‌شود. این دگرگونی‌ها چنان فراگیر و چندبعدی شده‌اند که برای بررسی علل، عوامل درگیر، و پیامدها مطالعات میان‌رشته‌ای ضروری به نظر می‌رسد. همچنین مفهوم‌پردازی‌های تازه‌ای نیاز است که به فهم این شرایط نوپدید کمک رسانند و راه را برای تحلیل‌های تجربی و دریافت‌های نو بگشایند. آغازگاه این راه‌، نقد دیدگاه‌های مدرنیستی مستقر است که با تمایزگذاری میان طبیعت و جامعه، طبیعت را به نیروهای بیرونی، کنترل‌پذیر و سودمند فرو می‌کاهند؛ در‌حالی‌که انسان را فعال مایشاء پیش‌فرض گرفته‌اند و کنش‌های او را به نوع ابزاری آن فروکاسته‌اند. چنین نقدی را می‌شود با نوعی بازاندشی از رابطه انسان و جامعه و طبیعت کامل کرد. این مقاله با استفاده از مطالعه اسنادی و با اتخاذ رهیافتی تطبیقی بحث‌های مرتبط را از رشته‌های گوناگون گرد می‌آورد و مقایسه می‌کند، تا ابعاد آنتروپوسن روشن و ادبیات مرتبط نقادانه بررسی شود. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که شرایط دوران آنترپوسن، پیامدهایی برای اندیشه و مفهوم‌پردازی جامعه‌شناختی دارند. به‌عبارتی، برخی از مفاهیم مسلط در جامعه‌شناسی مانند عاملیت نیازمند بازنگری و برخی مناسبات مانند مناسبات انسان/طبیعت و طبیعت/جامعه نیازمند توجه جدی‌تری هستند. در نتیجه، این مقاله برای نوعی جایگاه مفهوم‌پردازی‌شده از طبیعت در ساخت و دگرگونی حیات فردی و جمعی استدلال می‌کند و شبکه انسان-طبیعت-جامعه را به‌عنوان راهی برای فهم شرایط دگرگون‌شونده زیست‌محیطی سیاره‌ای در دوران آنتروپوسن پیشنهاد می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
برگر، جی. پیتر؛ و لاکمن، توماس (1378). ساخت اجتماعی واقعیت: رساله‌ای در جامعه‌شناسی شناخت (مترجم: فریبرز مجیدی). تهران: علمی و فرهنگی.
بک، اولریش (1397). جامعه خطر (مترجم: رضا فاضل و محمد فرهمندنژاد). تهران: ثالث.
بون ویتز، پاتریس (1398). درس‌هایی از جامعه‌شناسی پیربوردیو (مترجم: جهانگیر جهانگیری و حسن پورسفیر). تهران: آگه.
فونتن، اولیویه؛ شویره، کریستیان؛ و زرده، ژان-پیر (1385). واژگان بوردیو (مترجم: مرتضی کتبی). تهران: نی. 
لاتور، برونو (1399الف). کجا فرود بیاییم؟ جستاری در اقلیم‌شناسی سیاسی (مترجم: عبدالحسین نیک گوهر). تهران: فرهنگ معاصر.
لاتور، برونو (1399ب). رویارویی با گایا (مترجم: رویا منجم). تهران: نشر علم.
میشل، تیموتی (1395). دموکراسی کربنی: نقت و قدرت سیاسی در جهان امروز (مترجم: شهریار خواجیان). تهران: ققنوس.
هورکهایمر، ماکس؛ و آدورنو، تئودور (1400). دیالکتیک روشنگری (مترجم: مراد فرهادپور و امید مهرگان). تهران: هرمس.
Archer, S. M. (2002). Being human: The problem of agency. Oxford: Cambridge Press.
Arias-Maldonado, M. (2015). Environment and society: Socionatural politics in the anthropocene. Springer International.
Blumenberg, H. (2015). The laughter of the Thracian woman: A protohistory of theory. London: Bloomsbury.
Brockman, J. (1995). The third culture: Beyond the scientific revolution. New York: Touchstone.
Chakrabarty, D. (2009). The climate of history: four theses. Critical Inquiry, 35(2), 197–22.  doi: 10.1086/596640
Chakrabarty, D. (2014). Climate and capital: on conjoined histories. Critical Inquiry 41(1), 1–23.  doi: 10.1086/678154
Chakrabarty. D. (2021). The climate of history in a planetary age. Chicago: University Chicago Press.
Chernilo, D. (2016). The question of the human in the anthropocene debate. European Journal of Social Theory. 20(1), 44-60.  doi: 10.1177/1368431016651874
Crutzen, J. P. & Strommer, F. E. (2000). The anthropocene. IGBP [International Geosphere-Biosphere Programme]. Newsletter 41, retrieve from http://www.igbp.net
Crutzen, J. P. (2002, 3 Jan). Geology of mankind. Nature. Retrieved from https://www.nature.com/articles/415023a
Deane-Drummond, C., Sigurd, B. & Markus. V. (Eds.) (2016). Religion and the Anthropocene. Eugene: Wipf and Stock/Cascade Books.
Delanty, G. (Ed.) (2017). Governing the anthropocene: agency, governance, knowledge. The Anthropocene and Social Theory 20th Anniversary, University of Barcelona, Spain.
Dettelbach, M. (2001). Alexander von Humboldt between Enlightenment and Romanticism. Northeastern Naturalist, 8(1), 9-20. doi: 10.1656/1092-6194(2001)8[9:AVHBEA]2.0.CO;2
Dryzek, J.S. & Pickering, J. (2017). Deliberation as a catalyst for reflexive environmental governance. Ecological Economics, 131, 353–360. doi:10.1016/j.ecolecon.2016.09.011
Dryzek, J.S. & Pickering, J. (2019). Politics of the Anthropocene. Oxford: Oxford University Press.
Dunlap, R., & Catton. W. (1994). Struggling with human Eeemptionalism: The rise, decline and revitalization of environmental sociology. The American Sociologist, 25 (1), 5–30. doi: 10.1007/BF02691936
Eagle, J. (2016). Climate change and the confluence of natural and human history: A lawyer’s perspective. R. Emmett, & T. Lekan (Eds.). Environment and Society, no. 2. doi: 10.5282/rcc/7421
Eder, K. (1996). The social construction of nature: A sociology of ecological enlightenment. London, Thousand Oaks and New Delhi: Sage.
Epstein, S. (2023). Rights of nature, human species identity, and political thought in the anthropocene. The Anthropocene Review, 10(2), 415–433. doi: 10.1177/20530196221078929
Giddens, A. (1984). Constitution of society. Berkeley: University of California Press.
Giddens, A. (1994). Beyond left and right. Stanford: Stanford University Press.
Gille, Z. (2009). From nature as proxy to nature as actor. Slavic Review, 68(1), 1-9. doi: 10.1017/S003767790000005X
Hamilton, C. (2015). The theodicy of the “good anthropocene”. Environmental Humanities, 7, 233-238.  doi: 10.1215/22011919-3616434
Hamilton, C. (2017). Defiant earth: The fate of humans in the anthropocene. Malden, MA: Polity.
Haraway, J. D. (2003). The companion species manifesto –dogs, people, and significant otherness. Chicago: University of Chicago Press.
Haraway, J. D. (2008). When species meet. Minnesota. University of Minnesota Press.  
Haraway, J. D. (2016a). Staying with the trouble: Making kin in the chthulucene. Duke: Duke University Press. 
Haraway, J. D. (2016b). Tantacular thinking: Anthropocene, capitalocene, chthulucene. E-flux Journal, 75. Retrieve from https://www.e-flux.com/journal/75/67125/tentacular-thinking-anthropocene-capitalocene-chthulucene/
Heinrichs, H., & Gross, M. (2010). Introduction: New trends and interdisciplinary changes in environmental sociology, H. Heinrichs & M. Gross (Eds.). Springer International.  
Hornborg, A. (2016). Artifacts have consequences, not agency: Toward a critical theory of global environmental history. European Journal Social Theory. doi: 10.1177/1368431016640536
Lash, S. (1999). Another modernity, a different rationality. Wiley-Blackwell.
Latour, B. (1993). We have never been Modern. Cambridge: Harvard University Press.
Latour, B. (2014). Agency at the time of the anthropocene. New Literary History, 45, 1-18. doi: 10.1353/nlh.2014.0003
Latour, B. (2017a). Anthropology at the time of the anthropocene: A personal view of what is to be studied. M. Brightman, & Lewis, J. (Eds.). Palgrave Macmillan, New York.
Latour, B. (2017b). Facing Gaia: Eight lectures on the new climate regime. London: Polity.
Lewis, L., Simon, M., & Mark, A. (2018). The human planet: How we created the anthropocene. Yale University Press.
Lockie,  S. (2015). What is environmental sociology? Environmental Sociology,  1(3), 139-14.  doi: 10.1080/23251042.2015.1066084
Malhi, Z. (2017). The concept of the anthropocene. Annual Review of Environment and Resource. 42, 77-104. doi: 10.1146/annurev-environ-102016-060854
Martins, H. (2018). The technocene: Reflections on bodies, minds and markets. London: Anthem Presss.
Mol, P. J. A. (2010). Social theories of environmental reform: Towards a third generation. In H. Heinrichs, & M. Gross (Eds.). Environmental Sociology (pp.19-38). Springer International. doi: 10.1007/978-90-481-8730-0_2
Moore, A. (2016a). Anthropocene anthropology: Reconceptualizing contemporary global change. Marine Affairs, 22(1), 27-46. doi: 10.1111/1467-9655.12332
Moore, W. J. (2016b). Anthropocene or capitalocene? nature, history, and the crisis of Capitalism. Oakland: PM Press.
Moore, W. J. (2017a). The capitalocene, Part I: On the Nature and Origins of our Ecological Crisis. The Journal of Peasant Studies, 44(3), 594-630.  doi:10.1080/03066150.2016.1235036
Moore, W. J. (2017b). The Capitalocene Part II: Accumulation by Appropriation and the Centrality of Unpaid Work/Energy. The Journal of Peasant Studies, 45(2), 237-279. doi:10.1080/03066150.2016.1272587
Mota, A., & Delanty, J. (2017). Governing the anthropocene: Agency, governance, knowledge. European Journal of Social Theory, 20(1), 9-38. doi:10.1177/1368431016668535
Neckel, S. (2021). Scholastic fallacies? Questioning the anthropocene. Thesis Eleven, 1-9. doi:10.1177/0725513621993278
O’Malley, P. (2008). Governmentality and Risk. In J. Zinn (Ed.), Social theories of risk and uncleartainty (Pp 52-75). Oxford: Oxford University Press.
Pickering, J. (2018). Ecological reflexivity: Characterising an elusive virtue for governance in the anthropocene. Environmental Politics, 28(7), 1145-1166. doi: 10.1080/09644016.2018.1487148
Rosa, H. (2015). Resonanz: Eine soziologie der Weltbeziehung. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Schmidt, J. J., Brown, G. P., & Orr, J. Ch. (2016). Ethics in the anthropocene: A research agenda. Anthropocene Review, 3(3), 188-200. doi: 10.1177/2053019616662052
Sellke, P. & Renn, O. (2010). Risk, Society and Environmental Policy: Risk Governance in a Complex World. In Environmental Sociology: European Perspectives and Interdisciplinary Challenges (pp.295-321). doi:10.1007/978-90-481-8730-0_17
Steffen, W. et al. (2015). The trajectory of the anthropocene: The great acceleration. The Anthropocene Review, 2(1). 81-98.  doi: 10.1177/2053019614564785
Turpin, E. (Ed.) (2015). Art in the anthropocene: encounters among aesthetics, politics, environments and epistemologies. Ann Arbor: Open Humanities Press.
Urry, J (2003). Global Complexities. Cambridge: Polity Press.
Van der Loo, H., & Van Rejen, W. (1997). Modernisierung: Projekt und Paradox. München: dtv.
Whitney, J. A., & Holbrook, M. J. (2012). Is the anthropocene an issue of Stratigraphy or Pop Culture? GSA Today, 22(7), 60-61. doi: 10.1130/G153GW.1
Zalasiewicz, J., et al. (2015). When did the Anthropocene begin? A mid-twentieth century boundary level is stratigraphically optimal. Quaternary International, 383, 196–203.  doi: 10.1016/j.quaint.2014.11.045
Zinn, O. J. (2016). Living in the anthropocene: towards a risk-taking society. Environmental Sociology, 2(4), 385-394.  doi: 10.1080/23251042.2016.1233605
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی
دوره 15، شماره 3 - شماره پیاپی 59
تیر 1402
صفحه 81-109
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 09 آبان 1401
  • تاریخ بازنگری: 25 بهمن 1401
  • تاریخ پذیرش: 20 فروردین 1402
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار