علوم اجتماعی
حمید ضرغام بروجنی؛ فیروزه فرخیان
چکیده
اتوپیای موعود مدرنیسم، محقق نشد و انسان ناکام از تحقق آرمانهای عصر مدرنیسم، دست به خلق جهانی به موازات جهان طبیعی زد. ماحصل زندگی انسان در این جهان موازی مجازی، تولید مستمر میلیاردها ردپای دیجیتالی در کسری از ثانیه و ظهور کلاندادهها است. در پی تحول پدیدآمده در زندگی اجتماعی انسان و تحولاتی که در نتیجه ظهور کلانداده در سطح دسترسی ...
بیشتر
اتوپیای موعود مدرنیسم، محقق نشد و انسان ناکام از تحقق آرمانهای عصر مدرنیسم، دست به خلق جهانی به موازات جهان طبیعی زد. ماحصل زندگی انسان در این جهان موازی مجازی، تولید مستمر میلیاردها ردپای دیجیتالی در کسری از ثانیه و ظهور کلاندادهها است. در پی تحول پدیدآمده در زندگی اجتماعی انسان و تحولاتی که در نتیجه ظهور کلانداده در سطح دسترسی پژوهشگران به واقعیتهای پیچیده و رابطهای اجتماعی به وجود آمده است، دانش و مهارتهای پژوهش اجتماعی نیز نیازمند تحول و بازنگری است. یکی از دشوارترین پرسشهای مطرحشده در جامعه علمی کنونی این است که کلانداده تا چه حد مبانی روششناسی پژوهش علمی و فراتر از آن، علم بشری را متحول میسازد؟ آیا در آستانه وقوع یک گذار پارادایمی در علوم اجتماعی قرار داریم؟ آیا نظریه به عنوان سنگ بنای نظام علم مدرن، به پایان راه خود رسیده است؟ نگارندگان در پی پاسخگویی به دو پرسش بنیادین مطرحشده، ابتدا با بررسی عمیق و مرور سیستماتیک مدارک علمی، که در بازه زمانی 2009 تا 2021 منتشر شدهاند، با رویکردی فرارشتهای، دیدگاهها و استدلالهای گاه متعارض اندیشمندان حوزههای فلسفه علم، علوم داده و شاخههای مختلف علوم اجتماعی را مورد مطالعه و کنکاش قرار دادهاند و پس از آن با خوانش انتقادی و تحلیل متون منتخب، ضمن رد ادعای بینیازی علم مبتنی بر کلانداده از نظریه، نتیجه میگیرند کلانداده آغازگر یک گذار پارادایمی در علم و پژوهش اجتماعی است.
اقلیمشناسی
مریم رحمانیان؛ حسین افخمی
چکیده
پیامدهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تغییرات آبوهوایی، تمام جنبههای زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده است. این پیامدها اغلب نامحسوس هستند و با گزارشهای رسانهای برای مردم ملموس میشود. رسانهها در گزارشهای اقلیمی از چارچوبهای خبری خاصی استفاده میکنند تا بر نحوه دریافت و درک مردم از این موضوعات اثر بگذارند. مطالعات پیشین ...
بیشتر
پیامدهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تغییرات آبوهوایی، تمام جنبههای زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده است. این پیامدها اغلب نامحسوس هستند و با گزارشهای رسانهای برای مردم ملموس میشود. رسانهها در گزارشهای اقلیمی از چارچوبهای خبری خاصی استفاده میکنند تا بر نحوه دریافت و درک مردم از این موضوعات اثر بگذارند. مطالعات پیشین در مورد نحوه قاببندی اخبار اقلیمی در رسانههای جهان نشان میدهد که چگونه آنها افکار عمومی را پیرامون موضوع تغییرات آبوهوایی شکل میدهد. با این حال، چنین مطالعاتی چندان در مورد رسانههای ایران صورت نگرفته است. این مقاله را میتوان یکی از اولین گامهای بررسی نحوهٔ قاببندی اخبار اقلیمی در ایران بهحساب آورد که در آن 388 خبر اقلیمی از 15 روزنامه سراسری ایران به کمک نرمافزارهای SPSS و EXCELL مورد تحلیل محتوای کمّی قرار گرفته است. یافتههای مقاله حاضر نشان میدهد که مطبوعات ایران بیشتر از فریمهای «برخورد» و «پیامدهای محیطزیستی» و کمتر از فریمهای «عدم قطعیت» و «آبوهوای جاری» برای ارائه اخبار آبوهوایی استفاده کردهاند. همچنین، مطبوعات مورد بررسی در این مقاله جهت تحریر اخبار اقلیمی بیشتر بر «کارشناسان» به عنوان منبع خبری تأکید داشتهاند.
حقوق
احمد خسروی
چکیده
آب، نقش بنیادینی در زیست انسان دارد؛ بهگونهای که نهتنها عملکرد درست بدن به آن وابسته است، بلکه حقی تأثیرگذار بر حقهای دیگر انسان است. با تصویب نظریهٔ تفسیری شماره 15 از سوی کمیتۀ حقوق اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی، حقوقدانان، دسترسی به آب را، بهویژه در دهههای اخیر، بهعنوان یک حق بشری شناسایی کردهاند. علم اقتصاد، به دلایلی ...
بیشتر
آب، نقش بنیادینی در زیست انسان دارد؛ بهگونهای که نهتنها عملکرد درست بدن به آن وابسته است، بلکه حقی تأثیرگذار بر حقهای دیگر انسان است. با تصویب نظریهٔ تفسیری شماره 15 از سوی کمیتۀ حقوق اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی، حقوقدانان، دسترسی به آب را، بهویژه در دهههای اخیر، بهعنوان یک حق بشری شناسایی کردهاند. علم اقتصاد، به دلایلی ازجمله محدودیت منابع، دورازدسترس بودن، هزینهبر بودن خدمات جمعآوری، و سرانجام، ناتوانی دولتها در تأمین، آب را بهعنوان یک کالا درنظر گرفته و بحث خصوصیسازی آن را مطرح کرده است. با توجه به اینکه خصوصیسازی به تجاریسازی و اقتصادیشدن آب میانجامد، آیا میتواند ویژگیها و الزامات حق بر آب را اجرایی کند؟ بهمنظور پاسخ به این پرسش در این پژوهش سعی شده در قالب روش کیفی و بصورت کتابخانهای، با مطالعۀ میانرشتهای حقوق و اقتصاد، ماهیت، ویژگیها، و الزامات حق بر آب از منظر اسناد بینالمللی بررسی و سپس، با توجه به این ویژگیها و ماهیت خصوصیسازی، جنبهٔ اقتصادی این مسئله واکاوی شود.یافتههای تحقیق نشان میدهد که خصوصیسازی آب، بدون توجه به بعد حقوق بشری آب، با تجاری تلقی کردن آن حق بر آب انسانها و به تبع آن سایر حقهای انسان را تحت تاثیر قرار میدهد و ضرورت دارد تا خصوصیسازی آب تا بدانجا باشد که باعث نادیده انگاشتن حقهای بشری نشود.
علوم ارتباطات
هادی خانیکی؛ زرین زردار؛ سیده ثریا موسوی
چکیده
در سالهای گذشته، شاهد نزاع گفتمانی بر سر معنابخشی به مسئلۀ آب و راهحلهای آن بودهایم و رسانههای جمعی از عرصههای این نزاع بودهاند. اما برساختهای مختلفی که در این رسانهها از مسئله ارائه شده، نامعلوم است. مقالۀ پیش رو، بهطور خاص بر روزنامههای سراسری تمرکز کرده و درصدد پاسخ به این پرسش است که گفتمانهای مسئلۀ آب ایران ...
بیشتر
در سالهای گذشته، شاهد نزاع گفتمانی بر سر معنابخشی به مسئلۀ آب و راهحلهای آن بودهایم و رسانههای جمعی از عرصههای این نزاع بودهاند. اما برساختهای مختلفی که در این رسانهها از مسئله ارائه شده، نامعلوم است. مقالۀ پیش رو، بهطور خاص بر روزنامههای سراسری تمرکز کرده و درصدد پاسخ به این پرسش است که گفتمانهای مسئلۀ آب ایران در روزنامههای سراسری دهۀ 90 چگونه صورتبندی شدهاند. به این منظور با روش تحلیل گفتمان انتقادی مطالب 4 روزنامۀ سراسری طی 9 سال (از 1/1/1390 تا 29/12/1398) بررسی شدهاند. طبق یافتهها، در گفتمان غالب روزنامۀ شرق سیاستهای کلان و رویکرد نادرست توسعه بحران را ایجاد کرده است. این گفتمان راهحل را تغییر سیاستها و ساختارهای تولید و سازگاری با طبیعت قلمداد میکند. در گفتمان روزنامۀ ایران، ساختارهای کلان (اقتصاد سیاسی ایران، فردگرایی) سبب مصرفگرایی مردم شدهاند و به این طریق بحران را ایجاد کردهاند. این گفتمان در خدمت رؤیتناپذیر ساختن نقش دولت در ایجاد بحران است. در گفتمان روزنامۀ دنیای اقتصاد ترکیبی از عوامل (نظام مالکیت دولتی آب، سیاستمداران، مردم و مسئولان) بحران را ایجاد کرده است. افزایش قیمت آب راهکاری است که این روزنامه برای حل بحران پیشنهاد میدهد. در گفتمان روزنامۀ کیهان، بحرانی بودن آب، حذف شده است. بنابراین، در صورتبندی گفتمانی روزنامههای ایران و کیهان، مشکلات مربوط به آب ناشی از سیاستها و اعمال قدرت نیست. این نوع صورتبندی گفتمانی را میتوان محصول روزنامهنگاری توسعهای دانست. در مقابل، ابعاد گستردهتری از مسئلۀ آب در روزنامههای مستقلتر شرق و دنیای اقتصاد رؤیتپذیر شده است.
اقتصاد
محمدمهدی کمال؛ هادی امیری؛ ,وحید مقدم؛ داریوش رحیمی
چکیده
بهرهبرداری و مالکیت مشترکات از مباحث فقهی است که نظرات متنوعی را شامل میشود. مطالعه حاضر با این فرض که در حکمرانی مشترکات، همچون سایر ابواب معاملات، عرف و دانش تجربی نقش مهمی دارد، شواهدی از حکمرانی و مشکلات آن در یکی از نظامهای آبیاری خردمقیاس ایران، ارائه شده است. در این مقاله دادهها از مصاحبههای عمیق، کانونی، مشاهدات میدانی ...
بیشتر
بهرهبرداری و مالکیت مشترکات از مباحث فقهی است که نظرات متنوعی را شامل میشود. مطالعه حاضر با این فرض که در حکمرانی مشترکات، همچون سایر ابواب معاملات، عرف و دانش تجربی نقش مهمی دارد، شواهدی از حکمرانی و مشکلات آن در یکی از نظامهای آبیاری خردمقیاس ایران، ارائه شده است. در این مقاله دادهها از مصاحبههای عمیق، کانونی، مشاهدات میدانی و اسناد فراهم آمده و با چارچوب تحلیل و توسعهٔ نهادی (IAD) تحلیل شده است. نتایج نشان میدهد، بهرهبرداران در طول زمان، با استفاده از ویژگیهای منبع، نوعی نظام بهرهبرداری را سامان داده بودند که در آن بهرهبرداران بالادست قدرتی در بهرهبرداری نسبت به پاییندست نداشتند. اما پس از آن که دولت با قانون ملیکردن منابع طبیعی نقش اصلی را در حکمرانی این حوزه بر عهده گرفت، با صدور مجوزهای حفر چاه، ترتیبات نهادی بهرهبرداران در سطح کنش جمعی را به حاشیه رانده و به دلیل عدم آگاهی از دانشبومی موجب ایجاد نزاع بین بهرهبرداران شد. بنابراین، هم تابآوری سیستم اقتصادی و اجتماعی کاهشیافته و هم موجب برونرانی مردم از حکمرانی محلی شده است. این یافتهها حاکی از آن است که رویکرد حکمرانی مشترکات مبتنی بر خوانش فعلی از قواعد فقهی مربوطه، امکان انطباق با شرایط محیطی را ندارد.
محیط زیست
مهشید طالبی صومعه سرایی؛ محمدجواد زارعیان؛ اشکان فرخ نیا؛ رضا روزبهانی
چکیده
تدوین برنامههای میاندستی برای توسعه و پیشرفت، مبتنی بر سیاستهایی هستند که به شکلی انضمامی در قالب اهداف معین و مواد قانونی و طرحهای اجرایی بروز میکنند. چنانچه در بسیاری از موارد ضعف در اجرا را میتوان از طریق بررسی سیاستگذاریها دنبال کرد. یکی از دلایل برهم خوردن تعادل بین مصرف و تقاضا در مدیریت منابع آب کشور را در شکل سیاستگذاری ...
بیشتر
تدوین برنامههای میاندستی برای توسعه و پیشرفت، مبتنی بر سیاستهایی هستند که به شکلی انضمامی در قالب اهداف معین و مواد قانونی و طرحهای اجرایی بروز میکنند. چنانچه در بسیاری از موارد ضعف در اجرا را میتوان از طریق بررسی سیاستگذاریها دنبال کرد. یکی از دلایل برهم خوردن تعادل بین مصرف و تقاضا در مدیریت منابع آب کشور را در شکل سیاستگذاری و برنامهریزی میتوان جستوجو کرد. با این وجود این سیاستگذاری و برنامهریزی آب در ایران شکل ثابتی نداشته و از دورهای به بعد برحسب تغییر در بستر اجتماعی و سیاسی، تحولات زیادی داشته است. بیشترین تحولات در برنامهریزی و سیاستگذاری آب بین برنامههای آب در دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران است؛ تحولات در میانمدت و کوتاهمدت نیز مشهود است. برای شناسایی این تحولات از طریق رویکرد کیفی و با روش تحلیل مضمون استقرایی متن برنامهها و اسناد توسعه بررسی شده است.نتایج تحقیق نشان داد تحولات در سیاستگذاری آب ایران در دوران قبل از انقلاب اسلامی بیشتر متأثر از تحولات و سیاستهای بینالمللی بوده و در دوران بعد از انقلاب اسلامی ایران، این تحولات اغلب متأثر از گفتمان سیاسی دولت وقت بوده است. همچنین نتایج نشان داد که برنامههای توسعهای در ایران از انسجام کافی برای پایداری منابع آب برخوردار نیست. در واقع تغییر در سیاستهای مربوط به بهرهبرداری از منابع آب طی این دوران منجر به گسست برنامههای مختلف توسعه کشور از منظر مدیریت آب شده است.
محیط زیست
بیت الله محمودی
چکیده
تضاد بین مسائل و نیازهای اجتماعی و اقتصادی در سطوح مختلف به خصوص در سطح جوامع محلی و رویکردهای برنامه ریزی و مدیریت در عرصه های جنگلی، بعنوان بزرگترین معضل عدم اجرای موفق برنامه ها و طرح های مربوط به جنگلهای کشور مطرح است. تحلیل جایگاه مسائل اجتماعی در فرایند برنامه ریزی و مدیریت جنگل های کشور از چشم انداز میان رشته ای با تحلیل پژوهش ...
بیشتر
تضاد بین مسائل و نیازهای اجتماعی و اقتصادی در سطوح مختلف به خصوص در سطح جوامع محلی و رویکردهای برنامه ریزی و مدیریت در عرصه های جنگلی، بعنوان بزرگترین معضل عدم اجرای موفق برنامه ها و طرح های مربوط به جنگلهای کشور مطرح است. تحلیل جایگاه مسائل اجتماعی در فرایند برنامه ریزی و مدیریت جنگل های کشور از چشم انداز میان رشته ای با تحلیل پژوهش های انجام شده در حوزه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی مرتبط با منابع طبیعی و جنگلداری کشور، هدف این مقاله بوده است. در همین راستا با بهره گیری از روش کیفی تحلیل مضمون، به تحلیل محتوای آثار پژوهشی مرتبط در بازه 10 ساله 1388 تا 1398 اقدام گردید. 217 مقاله برای بررسی اولیه و 31 مقاله نهایی جهت استخراج مضامین بکار رفته در خصوص مسایل اجتماعی و مدیریت جنگل انتخاب گردید. مطابق این بررسی 372 مضمون فرعی در قالب 14 مضمون اصلی و 2 بعد مدیریتی و ساختار اجتماعی و اقتصادی طبقه بندی گردید. این تحلیل نشان می دهد مسائل و مضامین اصلی و فرعی مرتبط با ساختار اجتماعی و اقتصادی مناطق جنگلی کشور که در خود مسائل اجتماعی را موجب می شوند در سطح بسیار کوچک و محصور در حلقه مدیریت اجرایی جنگل های کشور واقع شدهاند. بدین معنی که در فرایند تصمیم گیری این مضامین تنها و صرفاً نقش تسهیل کنندگی را عهده دار هستند. این موضوع عامل اصلی موفق نبودن اجرای طرح های جنگلداری و مستمر بودن تخریب جنگل در رویشگاههای جنگلی شمال و خارج از شمال است.