نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

چکیده

سیاست هویت امروزه به یکی از مهم‌ ترین ابزارهای تحلیلی متفکران علوم اجتماعی تبدیل شده و معطوف به ایستارهای سیاسی و علایق گروه‌‌های اجتماعی‌‌ای است که عمدتاً بر پایه جنسیت، نژاد، قومیت و یا مذهب شکل گرفته‌‌اند. نگرش به جنسیت زن یکی از مهم‌‌ترین طیف‌‌های قابل بررسی است. این تحولِ شناختی، منبعث از تغییرات بنیادین اجتماعی است و فهم آن متضمن بررسی سویه‌‌های روش‌شناختی آن در ادبیات سیاسی است. سؤال اصلی پژوهش حاضر آن است که تغییر مفهوم جنسیت در ادبیات سیاسی ایران چه تأثیری بر شکل‌گیری سیاست هویت در ایران داشته است. برای پاسخ به این سؤال، مقاله حاضر می‌کوشد با تمرکز بر مطالعات گفتمانی، به‌ویژه تحلیل گفتمان انتقادی، و کاربست مدل فرکلاف بر اشعار شاملو به شکل‌‌گیری این سیاست هویت بپردازد. فرضیه این است که از عصر مشروطه به بعد جامعه ایران به‌تدریج به سوی درک جدیدی از مفهوم جنسیت حرکت کرده که همین امر موجب مفصل‌بندی جدیدی از سیاست هویت در ایران شده است. جلوه‌گاه اصلی این سیاست را باید در ادبیات، به‌ویژه، ادبیات سیاسی جست که به واسطه فقدان نهادهای مدنی در ایران همواره محمل اندیشه‌‌ورزی بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

احمدی، حمید (1384). زن در شعر شاملو (جلد دوم). گوهران 9 و 10، _ 265-250.
ارجانی، فرامرزبن خداداد (1369). سمک عیار (مقدمه و تصحیح: پرویز ناتل خانلری). تهران: انتشارات آگاه.
اصغری، فیروزه (1394). ملاحظات روش‌شناختی در مطالعات حوزه جنسیت. فصلنامه مطالعات میانرشته‌‌ای در علوم انسانی، 7(4)، 127-105.    https://dx.doi.org/10.7508/isih.2015.28.004
آقاگل‌زاده، فردوس (1385). تحلیل گفتمان انتقادی (چاپ اول). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
براهنی، رضا (1347). طلا در مس (چاپ دوم). تهران: نشرکتاب زمان.
بهرام‌پور، شعبان‌علی (1378). درآمدی بر تحلیل گفتمان. در: محمدرضا تاجیک، مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی (چاپ اول، صص 65-21). تهران: فرهنگ گفتمان.
جواهری گیلانی، محمدتقی (شمس لنگرودی) (1370). تاریخ تحلیلی شعر نو. تهران: نشر مرکز.
خالقی، احمد (1382). قدرت، زبان، زندگی روزمره در گفتمان فلسفی، سیاسی معاصر (چاپ اول).تهران: گام نو.
سلطانی، علی‌اصغر (1384). قدرت، گفتمان و زبان: سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر نی.
شاملو، احمد (1384). مجموعه آثار (دفتر یکم، شعرها 1378-1323، چاپ ششم). تهران: انتشارات نگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380). ادوار شعر فارسی: از مشروطیت تا سقوط سلطنت (چاپ پنجم). تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390). با چراغ و آینه: در جستجوی ریشههای تحول شعر معاصر ایران (چاپ اول).تهران: سخن.
طوسی، [نصیرالدین] محمدبن‌محمد (1373).  اخلاق ناصری (چاپ پنجم، تصحیح و توضیح: مجتبی مینوی و علیرضا حیدری). تهران: خوارزمی.
فرکلاف، نورمن (1389). تحلیل انتقادی گفتمان (چاپ اول، مترجم: فاطمه شایسته‌پیران، شعبان‌علی بهرام‌پور و دیگران). تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ ها.
مجابی، جواد (1381). شناخت نامه احمد شاملو (چاپ سوم). تهران: نشر قطره.
نجم‌آبادی، افسانه (1377). دگرگونی «زن» و «مرد» در زبان مشروطیت. در مجموعه مقالات نگاه زنان (چاپ اول). تهران: نشر توسعه.
نوذری، حمزه؛ جمشیدیها، غلامرضا؛ غلامی‌پور، اسماعیل؛ و ایرانی، یوسف (1392). سودمندی گفتمان انتقادی فرکلاف در تحلیل متون انضمامی: با نگاهی به متون تولید شده رسانه‌‌ای با محوریت بحران اقتصادی و اجتماعی اخیر اروپا و آمریکا. فصلنامه تحقیقات و مطالعات اجتماعی در ایران، 2(1)، 176-153.
یورگنسن، ماریان دبلیو؛ و فیلیپس، لوئیز  جی (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان (چاپ اول، مترجم: هادی جلیلی). تهران: نشر نی.
Stanford Encyclopedia of Psychology (2016). Identity politics. http://plato.stanford.edu/entries/identity-politics
Crystal, D. (1992). An encyclopedic dictionary of language and languages. UK: Blackwell.
Crystal, D. (2003). A dictionary of linguistics and phonetics. UK: Blackwell.
Dijk, T. A. (1998). Ideology: A multidisciplinary approach. London: Sage Publications.
Fairclough, N. (1993). Critical discourse analysis and the marketization of public discourse: The universities. Discourse Society, 4(2), 133-168. https://dx.doi.org/10.1177/0957926593004002002
Fairclough, N. (1997). Sex, power and the politics of identity. In: Rabinow, P. (Ed.). Ethics: Subjectivity and truth, New York: The New Press.
Fairclough, N. (1989). Language and power. UK: Longman Group Limited.
Fairclough, N. (1992). Discourse and social change. UK: Longman Group UK Limited.
Foucault, M. (1979). The history of sexuality (Vol. 1). New York: Pantheon books.
Heyes, C. (2012). Identity politics. In: Stanford encyclopedia of philosophy, Metaphysics research Lab, CSLI, Stanford University.
 
CAPTCHA Image