نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار معماری، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران.

چکیده

در این مقاله به این مسئله پرداخته شده است که آیا تغییرات کالبدی فضایی بازارهای معاصر ایران، که از کشورهای پیشرو در ترویج ارزش‌های اصیل اسلامی ‌است، همسو با مبانی و ارزش‌های اسلامی ‌است یا خیر. همچنین ضمن تحلیل متون دینی با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، چهار شاخص کالبدی _ فضایی برای بازار استنتاج شده است که عبارتند از: لزوم متذکر بودن کالبد و فضای بازار؛ نفی فضاهای معاشرت جمعی (پاتوق‌گونه) در بازار؛ لزوم تناسب الگوهای کالبدی بازار با هویت اسلامی؛ و مکان‌یابی بازار در موقعیت‌های فرا محلی. ضمن ارائه تحلیلی میان رشته‌ای، مشخص شده است که افول شاخص‌های مذکور در بازارهای معاصر، ریشه در تأثیرات حاصل از مبانی فکری معاصر غرب بر معماری و شهرسازی ایران دارد که نمود آن در حوزه اقتصاد به شکل‌گیری نظام اقتصادی لیبرال سرمایه‌داری منجر شده است؛ نظامی‌ که از مهم‌ترین ویژگی‌های آن، ترویج فرهنگ مصرف‌گرایی است و افول شاخص‌های کالبدی _ فضایی اسلامی ‌در بازارهای معاصر، همسو با الزامات و اقتضائات این فرهنگ است.

تازه های تحقیق

1. اصول طراحی بازارها بر پایه­ی آموزه های اسلامی ارائه شده است.

2. تأثیرات لیبرال سرمایه داری بر معماری بازارها و مراکز تجاری معاصر تبیین شده است.

3. فضای کالبدی بازارهای معاصر متناسب با فرهنگ مصرف­گرایی طراحی می شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
ابن بابویه، محمدبن‌على‏ (1413ق). من لایحضره الفقیه (مصحح: علی‌اکبر غفاری؛ جلد 1). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ابن شعبه حرانى، حسن‌بن‌على‏ (1382). تحف‌العقول (مترجم: احمد جنتى)‏. تهران: انتشارات امیرکبیر.
ابن شهرآشوب، محمدبن‌علی (1376ق). مناقب آل ابی‌طالب (جلد2). نجف: مطبعة الحیدریه.
آوینی، سید مرتضی (1377). توسعه و مبانی تمدن غرب (چاپ سوم). تهران: نشر ساقی.
بروجردی، حسین (1388). منابع فقه شیعه (مترجم:‌احمد اسماعیل تبار، احمدرضا حسینی و محمد حسین مهوری، جلد 22). تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
بهزادفر، مصطفی؛ نادری، سید مجید؛ و فروزانگهر، حمیده (1388). نقش و کارکردهای اجتماعی بازارهای سنتی شهرهای ایران. مجله آبادی، 64، 19-14.
بیهقی، احمدبن‌الحسین (بی تا). سنن الکبری (جلد 9). بیروت: دارالفکر.
تمیمى آمدى، عبدالواحدبن محمد (1410ق). غررالحکم و دررالکلم‏. قم‏: دارالکتاب الإسلامی‏.
حمزه‌نژاد، مهدی؛ معین‌مهر، صدیقه؛ و سعادت‌جو، پریا (1393). بررسی اجتماع‌پذیری فضاهای تجاری در رویکرد اسلامی. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 18، 38-25.
داوری اردکانی، رضا (1384). ما و راه دشوار تجدد. تهران: نشر ساقی.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد (1383). مفردات الفاظ قرآن (ترجمه و تحقیق: سیدغلامرضا خسروی حسینی، چاپ سوم). تهران: انتشارات مرتضوی.
رجبی، آزیتا (1386). ریخت‌شناسی بازار. تهران: نشر آگاه.
سلطانزاده، حسین (1362). روند شکل‌گیری شهر و مراکز مذهبی در ایران. تهران: نشر آگاه.
سیدرضی، محمد‌بن‌حسین‏ (1414ق). نهج‌البلاغه. قم: انتشارات هجرت.
شیخ حر عاملى، محمد بن حسن (‏1409 ق). وسائل الشیعه (جلد17). قم‏: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام‏.
شیخ کلینی، محمدبن‌یعقوب (1369). الکافی (جلد 5، چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الإسلامیّه.
الشیخلی، صباح ابراهیم‌سعید (1976). الاصناف فی العصر العباسی نشئت‌ها و تطورها بحث فی التنظیمات الحرفیة فی‌المجتمع العربی الاسلامی. بغداد: وزارت الأعلام.
الطوسی، محمدبن‌حسن (1407 ق). تهذیب الاحکام (جلد 7). تهران: دارالکتب الاسلامیّه.
عاملی، جعفر مرتضی (1391). شهر اسلامی. مشهد: انتشارات بوی شهر بهشت.
علی، جواد (1978). المفصل‌ فی‌ تاریخ‌ العرب‌ قبل‌ الاسلام (جلد 7). بیروت: دارالعلم للملایین.
گارودی، روژه (1374). گورکن‌ها یک هشدار نوین به زندگان: نقد نظم نوین جهانی (مترجم: علی‌اکبر کسمائی). تهران: اطلاعات.
ماندل، ارنست (1359). علم اقتصاد (مترجم: هوشنگ وزیری). تهران: انتشارات خوارزمی.
مجلسی، محمدتقی (۱۴۰۳ق). بحارالانوار (جلد1). بیروت: نشر وفاء.
محمدی ری‌شهری، محمد (1422ق). منتخب میزان الحکمه (تلخیص سیدحمید حسینی). قم: انتشارات دارالحدیث.
نقره‌کار، عبدالحمید (1387). درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی. تهران: نشر پیام سیما.
نقی‌زاده، محمد (1386). ادراک زیبایی و هویت شهر در پرتو تفکر اسلامی. اصفهان: نشر سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
النمیری، ابوزید عمربن‌شبّه (1410 ق). تاریخ المدینة المنورة. تحقیق فهیم محمد شلتوت (جلد 1). قم: دارالفکر.
واثق غزنوی، قادرعلی (1390). جایگاه انسان‌شناسی در سازمان و مدیریت از دیدگاه اسلام و غرب. مجله اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، 1(2)، 40-5.
Thurow, L. C. (1996). The future ofcapitalism: How todayseconomic forces will shape tomorrow’s world.  London: Nicholas Brealey.
http://itiss.ir
http://www.imna.ir
http://www.isfahancht.ir
CAPTCHA Image