نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استاد مدیریت دولتی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 استادیار مدیریت دولتی، دانشگاه اردکان، یزد، ایران.

3 دانشجوی دکترا مدیریت منابع انسانی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیده

هرمنوتیک انتقادی در علم فلسفه به‌طور اعم و در روش‌شناسی علوم انسانی به‌طور اخص ریشه دوانده است. این رویکرد از منظر روش‌شناسی، نوعی پژوهش کیفی قلمداد می‌شود و هدف آن، دستیابی به فهم درونی در بسترهای متنوع (از قبیل زبانی، زمانی، تجربی و...) است. یورگن هابرماس که از متقدمان مکتب فرانکفورت و نماینده این روش محسوب می‌شود، در سال 1981 یکی از بهترین آثار خود را به‌نام «نظریه کنش ارتباطی» منتشر  و اشکال نمادین تعامل اجتماعی را به نظریه انتقادی فرانکفورت اضافه کرد. بدین نحو، هرمنوتیک انتقادی به‌دنبال نمایان ساختن «یک جواب واحد» نیست؛ بلکه در پی به تصویر کشیدن فهم پدیده‌های اجتماعی بوده که از طریق گفتمان حاصل می‌شوند. گفتمان، به‌عنوان ابزار کسب داده در هرمنوتیک انتقادی به‌کار می‌رود و به‌‌زعم هابرماس شرط اساسی گفتمان، فراهم ساختن فضایی خالی از هرگونه قدرت است. در این نوع پژوهش کیفی، پژوهشگر با انجام گفتمان‌های انفرادی و عمیق با افراد و رونویسی این گفتمان‌ها، پدیده را به متن تبدیل می‌کند. این متون داده‌های پژوهش را شکل می‌دهند. در ادامه، پژوهشگر به تفسیر شکلِ متنیِ پدیده‌ها (موضوعات) می‌پردازد و نتایج حاصل را در تعداد محدودی تم نمایان می‌سازد که هر یک از این تم‌ها در طبقات محدودی قرار می‌گیرند. از آنجایی‌که مهم‌ترین مزیت هرمنوتیک انتقادی، در بسط و توسعه رویکردهای تفسیری موجود به سمت مطالعه مدیریت است، مقاله حاضر بر آن است تا این رویکرد را به ‌منزله روش پژوهش کیفی در مطالعات سازمان و مدیریت مورد بررسی و کنکاش قرار داده و فرایند و عناصر اساسی آن را باز نمایاند. 

تازه های تحقیق

1. نقش به سزای بسط و توسعه پاردایم‌های غیر اثبات‌گرایی نظیر پارادایم تفسیری و انتقادی در شناخت شناسی، هستی شناسی و روش‌شناسی علوم مدیریتی.

2. فهم هرمنوتیک انتقادی به عنوان روشی کیفی در مطالعات سازمان و مدیریت.

3. اهمیت فزاینده جایگزینی فهم و تفسیر در مطالعات علوم انسانی به جای کشف و تبیین در مطالعات علوم طبیعی

4. توجه به سازمان به‌عنوان متن اجتماعی و تفسیر شکل متنی پدیده‌های سازمانی

5. ضرورت به تصویر کشیدن فهم پدیده‌های سازمانی حاصله از گفتمان به عنوان ابزار کسب داده در هرمنوتیک انتقادی

کلیدواژه‌ها

موضوعات

احمدوند، شجاع؛ حمیدی سمیه (1392). چهار روایت در فهم مطالعات میان‌ رشته‌ای. فصلنامه مطالعات میان ‌رشته‌ای در علوم انسانی، 6 (1)، 53-31. http://dx.doi.org/10.7508/isih.2014.21.002
توانا، محمدعلی (1393). پارادایم واقع‌گرایی انتقادی در فراسوی اثبات‌گرایی و هرمنوتیک: به‌سوی روش‌شناسی میان ‌رشته‌ای. فصلنامه مطالعات میان ‌رشته‌ای در علوم انسانی، 7 (1)، 56-27. http://dx.doi.org/10.7508/isih.2015.25.002
جمادی، سیاوش؛ علیا، مسعود (1392). زمینه و زمانه پدیدارشناسی: جستاری در زندگی و اندیشه‌های هوسرل و هایدگر. تهران: نشر ققنوس.
درخشه، جلال؛ نصرت‌پناه، محمدصادق (1393). کاربرد روش تحلیل هرمنوتیک در مطالعات اسلامی. جستارهای سیاسی معاصر، 5 (3)3، 62-39.
ریکور، پل (1373). زندگی در دنیای متن (مترجم: بابک احمدی). تهران: نشرمرکز.
ریخته‌گران، محمدرضا (1378). منطقومبحثعلمهرمنوتیک. تهران: نشر کنگره.
سجادی، سیدمهدی (1378). چند مبحث اساسی در فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: انتشارات امیرکبیر.
گائینی، ابوالفضل؛ حسین‌زاده، امیر (1391). پارادایم‌های سه‌گانه اثبات‌گرایی؛ تفسیری و هرمنوتیک در مطالعات مدیریت و سازمان. راهبرد فرهنگ، 19، 138-103.
مرتضوی، سیدخدایار (1385). هرمنوتیک و روش‌شناسی علوم انسانی. در مجموعه مقالات کنگره ملی علوم انسانی.
منوچهری، عباس (1381). هرمنوتیک،دانشورهایی. تهران: نشر بقعه.
واعظی، احمد (1379). چیستی هرمنوتیک. ذهن، 3، 149-115.
 Frankel, R. M., & Devers, K. J. (2000). Study design in qualitative research--1: Developing questions and assessing resource needs. Education for Health, 13(2), 251-261.
Gadamer, H. G. (1977). Philosophical hermeneutics. University of California Press.
Hatch, M., & Yanow, D. (2003). Organization theory as an interpretive science. The oxford handbook of organization theory, 63-87. http://dx.doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199275250.003.0003
Heidegger, M. (1962). Being and time (J. Macquarrie & E. Robinson, Trans.). NY: State University of New York Press. (Original work published 1926)
Herda, E. A. (1999). Research conversations and narrative: A critical hermeneutic orientation in participatory inquiry. Praeger Publishers.
Law, R. (2004). From research topic to research question: a challenging process. Nurse researcher, 11(4), 54-66. http://dx.doi.org/10.7748/nr2004.07.11.4.54.c6215
Linstead, S. (1993). Deconstruction in the study of organizations. In J. Hassard & M. Parker (Eds.), Postmodernism and organizations (pp. 49-70). London: Sage.
McGaughey, D. (1988). Through myth to imagination. Journal of the American Academy of Religion, 56(1), 51-76. http://dx.doi.org/10.1093/jaarel/LVI.1.51
McGuire, S. (1979). Interpretive sociology and Paul ricoeur. Human Studies, 4(1), 179-200.
Michaels, M. B. (2009). The organization in front of the text: A critical hermeneutic inquiry in employee policy appropriation (Doctoral dissertation). University of San Francisco.
Phillips, N., & Brown, J. L. (1993). Analyzing communication in and around organizations: A critical hermeneutic approach. Academy of Management journal, 36(6), 1547-1576. http://dx.doi.org/10.2307/256821
Pierovich, A. E. (2009). Tradition and change in urban China: A critical hermeneutic inquiry of language, culture and identity in Shanghai (Doctoral dissertation). University of San Fransisco.
Thompson, J. B. (1990). Ideology and modern culture: Critical theory in the era of mass communication. Stanford: Stanford University Press.
CAPTCHA Image