نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر اندیشه سیاسی

چکیده

بررسی و تفسیر اندرزنامه‌های سیاسی، با توجه به بستر تاریخی آنها، مطالعه‌ای میان‌رشته‌ای را ضروری می‌سازد. در چارچوب در هم تنیدگی اندیشه سیاسی و تاریخ، اندرزنامه سیاسی به‌عنوان قوی‌ترین جریان اندیشه سیاسی در تاریخ ایران، معمولا منبع خوبی برای نسبت‌سنجی اخلاق و سیاست در دوره‌های مختلف تاریخی بوده است. در این میان، اخلاق محسنی که در عصر حکومت ترکی _ مغولی تیموریان، یا به‌عبارتی دوره غلبه شمشیر بر خردورزی، توسط واعظ کاشفی از مقربین دربار سلطان حسین بایقرا  نگاشته شد، اندرزنامه‌ای سیاسی است که سیاست و قدرت را با اخلاق پیوند می‌زند. در‌واقع، در دوره‌ای که عمل حاکمان، شرایطی بحرانی را ایجاد کرده، کاشفی با شخصیت متساهل و اندیشه‌گر در سنت فکری ایرانی، سیاستی اخلاقی را توصیه می‌کند و مشروعیت و دوام حکومت را به اصول اخلاقی منوط می‌داند. بر این اساس، آداب ملک‌داری با رعایت اصولی از جمله عدالتو دینداری تعریف می‌شود. در اخلاق محسنی، این اصول، علاوه بر اینکه اخلاق پایه هستند و توضیحات پیچیده ندارند، توسط افراد مختلف با دیدگاه‌ها و مذاهب مختلف، در اعصار و مکان‌های متفاوت تأیید می‌شوند و از اخلاقی مشترک حکایت دارند که نیاز زمانه کاشفی به آبادانی و عدالت را به دور از تعصبات قومی _ مذهبی پاسخ می‌دهد. 

کلیدواژه‌ها

ارسطو (1381). اخلاق نیکوماخوس (ترجمه سید ابوالقاسم پورحسینی). تهران: دانشگاه تهران.
انصاری، شهره (1387). سر فتوت به روایت مولانا واعظ کاشفی سبزواری، در مجموعه مقالات همایش ملی نکوداشت ملا‌ حسین واعظ کاشفی سبزواری (ص121-140). سبزوار: بیهق.
 دانشگاه کمبریج (1382). تاریخ ایران (جلد ششم) دوره تیموریان (ترجمه یعقوب آژند). تهران: جامی.
جوانمهر، حسین (1387). بررسی شبهات و اشتباهات تاریخی درباره واعظ کاشفی، در مجموعه مقالات همایش ملی نکوداشت ملاحسین واعظ کاشفی سبزواری (ص69-83). سبزوار: بیهق.
جوانمهر، حسین، و سرکرده‌ای، یدالله (1387). کتابشناسی ملاحسین واعظ کاشفی، در مجموعه مقالات همایش ملی نکوداشت ملا حسین واعظ کاشفی سبزواری (ص84-110). سبزوار: بیهق.
حضرتی، حسن، و مقیمی، غلامحسین (1388). نگاهی اجمالی به حیات و اندیشه سیاسی ملا حسین واعظ کاشفی، حکومت اسلامی، شماره 9، 125-151.
 رجایی، فرهنگ (1373). معرکه جهان بینی‌ها. تهران: احیاء کتاب.
 رستم‌وندی، تقی (1388). اندیشه ایرانشهری در عصر اسلامی. تهران: امیر کبیر.
 روزنتال، اروین آی جی (1388). اندیشه سیاسی اسلام در سده‌های میانه (ترجمه علی اردستانی). تهران: قومس.
  سعدی، شیخ مصلح‌الدین (1382). کلیات (به تصحیح محمد‌علی فروغی). تهران: زوار.
سلیمی، حسین (1392). ماهیت میان‌رشته‌ای دانش سیاست. مطالعات ‌میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 6(1)، 117-134.
صفا، ذبیح الله (1374). تاریخ ادبیات ایران (تلخیص از محمد ترابی). تهران: فردوس.
 طباطبایی، جواد (1373). درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران. تهران: کویر.
 طباطبایی، جواد (1374). ابن خلدون و علوم اجتماعی. تهران: طرح نو.
طباطبایی، جواد (1390). خواجه نظام الملک؛ گفتار در تداوم فرهنگی. تهران: نگاه معاصر.
 طوسی، خواجه نظام‌الملک (1374). سیاستنامه (سیرالملوک) (به کوشش جعفر شعار). تهران: جیبی.
عباسی، مسلم و تاجیک، نرگس (1391). امکانات رویکرد میان‌رشته‌ای در بررسی شکل‌گیری اندیشه‌های سیاسی، مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 5(1)، 17-37.
علیخانی، علی‌اکبر و همکاران (1388). درآمدی بر نظریه سیاسی عدالت در اسلام. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
فرهانی‌منفرد، مهدی (1382). پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان (873-911). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
فوربزمنز، بئاتریس (1392). قدرت، سیاست و مذهب در ایران عصر تیموری (ترجمه حسن اسدی). تهران: مولی.
 فیرحی، داود (1378). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام. تهران: نی.
فیرحی،داود (1388). تاریخ تحول دولت در اسلام. تهران: دانشگاه مفید.
 قادری، حاتم (1378). اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران. تهران: سمت.
 کاشفی، حسین (1359). فتوت نامه سلطانی (به کوشش محمدجعفر محجوب). تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
کاشفی، حسین (1362). انوار سهیلی. تهران: امیرکبیر.
کاشفی، حسین (1922). اخلاق محسنی. لکهنو: چاپ سنگی.
هدایت، رضاقلی‌خان (1388). تذکره ریاض العارفین (تصحیح و تحشیه نصرت‌الله فروهر). تهران: امیرکبیر.
Subtelny, M. E. (2003). Husayn Vaiz-i Kashifi: Polymath, Populizer and Preserver, Iranian Studies. 36(4), 463-467.
Mitchell, C. P. (2003). To Preserve and Protect: Husayn Vaiz-i Kashifi and Perso-   Islamic Challencellery Culture, Iranian Studies. 36(4), 485-508.
CAPTCHA Image