نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ اسلام، دانشگاه خوارزمی

چکیده

کارکردهای فردی و اجتماعی و فرهنگی تاریخ به‌ویژه نقش تاریخ در حمایت معرفتی از پارادایم‌های رقیب در نظام‏ های علمی در جوامع انسانی زمینه‏‌ساز اهمیت یافتن طرح پرسش از اعتبار گزاره‌هایی است که به‌عنوان «شناخت از گذشته» و «واقعیت گذشته» در علم تاریخ و عمل مورخانه تولید می‏شود. آگاهی از نقش مهم تاریخ به‌مثابه گذشته و علم تاریخ به عنوان علم شناساگر گذشته در قالب منبعی معرفت‏‌شناسانه، منجر به طرح پرسش از امکان شناخت تاریخی و مبانی اعتبار و صدق آن از سوی فیلسوفان و نیز مصرف‏‌کنندگان این معرفت و واکنش‏هایی از سوی تولیدکنندگان آن یعنی مورخان شده‏است. از چنین چشم‏اندازی این مسائل یکی از مهم‏ترین چالش‌‏های معرفت‏‌شناسانه برای مورخان از عهد ارسطو تاکنون بوده است، اما باید گفت اکثر پاسخ‌‏های مورخان به آن بر اساس تجربه عملی کار مورخانه بوده و دچار فقر مفهومی و نظری است.  به نظر می‏‌رسد با عبور از پارادایم تخصص‌‏گرایی در تعریف رشته‏‌های علوم انسانی و قرار گرفتن در پارادایم تعامل‏‌های بین‏‌رشته‏‌ای امکانی برای مورخان پدید می‏‌آید که از مفاهیم نظری دانش معرفت‏شناسی برای گفتگوی انتقادی با منتقدان علمی بودن تاریخ و تبیین امکان شناخت تاریخی و صدق و اعتبار آن استفاده کنند. بر اساس چنین رویکردی می‏‌توان از طرح بحث روش حصول تصور معیار از معرفت در معرفت‏‌شناسی استفاده کرد و نشان داد شناخت تاریخی با تلقی بافت‏‌گرایانه از شناخت، ممکن و معتبر است.

کلیدواژه‌ها

احمدی، بابک (1387). رساله‌ تاریخ. تهران: مرکز.
استنفورد، مایکل (1386). درآمدی بر تاریخ پژوهی (ترجمه مسعود صادقی). تهران: سمت و دانشگاه امام صادق؟ع؟.
استنفورد، مایکل (1387). درآمدی بر فلسفه تاریخ: هستی شناسی، شناخت‍شناسی، روش‍شناسی (ترجمه احمد گل‍محمدی). تهران: نی.
استیس، والتر ترنس (1390). دین و نگرش نوین (ترجمه احمدرضا جلیلی). تهران: حکمت.
اسکینر، کوئنتین (1393). بینش‍های علم سیاست (ترجمه فریبرز مجیدی) تهران: فرهنگ جاوید.
اکبری‌نوری، رضا (1393). تفکر انتقادی به مثابه روشی عام برای پژوهش های میان‍ رشته ای علوم انسانی. مطالعات میان‍ رشته ای در علوم انسانی، 6(3)، 1-21.
ایگرس، گئورگ (1389). تاریخ نگاری در سده‌ بیستم (ترجمه عبدالحسین آذرنگ). تهران: سمت.
ایمان، محمدتقی (1391). فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
باربور، ایان (1392). دین و علم (ترجمه بهاء‍الدین خرمشاهی). تهران: نشر مرکز دانشگاهی.
بحرانی، مرتضی (1392). رشته، میان‍رشته و تقسیم‍بندی علوم. مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی، 5(2)، 37-59.
برزگر، ابراهیم (1387). تاریخچه، چیستی و فلسفه پیدایی علوم میان رشته ای. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 1(1)، 36-56.
التون، جفری (1386). شیوه‌ تاریخ نگاری (ترجمه منصوره اتحادیه). تهران: نشر تاریخ ایران.
توینبی، آرنولد (1370). مورخ و تاریخ (ترجمه: حسن کامشاد). تهران: خوارزمی.
جنکینز، کیت (1384). بازاندیشی تاریخ (ترجمه ساغر صادقیان)، تهران: مرکز.
چاندراموهان، بالاساب رامانیام (1389). یادگیری و تدریس میان رشته‌ای در آموزش عالی: نظریه و عمل (ترجمه محمدرضا دهشیری). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
چایلد، گوردون (2535). تاریخ (ترجمه سعید حمیدیان). تهران: امیرکبیر.
چیشلم، رودریک (1378). نظریه شناخت (ترجمه مهدی دهباشی). تهران: حکمت.
حجت، مینو (1387). بی‍دلیلی باور. تهران: هرمس.
خیل، پیتر (1393). استفاده و سوء‍استفاده از تاریخ (ترجمه حسن کامشاد). تهران: فرهنگ جاوید.
دیلتای، ویلهلم (1388). مقدمه ای بر علوم انسانی (ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی). تهران: ققنوس.
دیلتای، ویلهلم (1391). دانش هرمنوتیک و مطالعه تاریخ (ترجمه منوچهر صانعی‌دره بیدی). تهران: ققنوس.
دیلتای، ویلهلم (1392). به فهم درآوردن جهان انسانی (ترجمه منوچهر صانعی‌دره بیدی). تهران: ققنوس.
دیلتای، ویلهم (1389). تشکل جهان تاریخی در علوم انسانی (ترجمه منوچهر صانعی‌دره بیدی). تهران: ققنوس.
راسل، برتراند (1357). تحلیل ذهن (ترجمه منوچهر  بزرگمهر). تهران: خوارزمی.
رحمانی، تورج (1393). درآمدی بر تعامل تاریخ و علوم سیاسی: به سوی دانشی بین رشته ای، مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی، 6(3)، 53-75.
‍رژکوله، نیکول (1388). آموزش دانشگاهی و مطالعات میان رشتهای (ترجمه محمدرضا دهشیری). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
رضوی، ابوالفضل (1391). فلسفه انتقادی تاریخ. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
رولاند، اس (1387). میان رشتگی (ترجمه مجید کرمی). در مجموعه مقالات مبانی نظری و روش‍شناسی مطالعات میان رشته ای (ترجمه و تدوین: محسن علوی‍پور و همکاران). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ریکمن، پیتر (1375). ویلهلم دیلتای، در فلسفه تاریخ. در دایرة‌المعارف فلسفه (زیر نظر پل ادواردز)، پل ادواردز (ترجمه بهزاد سالکی). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
زرین کوب، عبدالحسین (1383). تاریخ در ترازو. تهران: امیرکبیر.
زمانی، محسن (1391). آشنایی با معرفت شناسی. تهران، هرمس.
علوی‍نیا، سهراب (1380). معرفت شناسی ریاضی ویتگنشتاین و کواین. تهران: نیلوفر.
فروند، ژولین (1372). نظریه های مربوط به علوم انسانی (ترجمه علی‍محمد کاردان). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
قزلسفلی، محمدتقی (1387). ماهیت پارادایمی اندیشه سیاسی. بابلسر: دانشگاه مازندران.
کاپلستون، فردریک چارلز (1388). تاریخ فلسفه از فیشته تا نیچه (ترجمه داریوش آشوری). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کار، ئی ایچ (1387). تاریخ چیست؟ (ترجمه حسن کامشاد). تهران: خوارزمی.
کالینگوود، رابین جورج (1389). مفهوم کلی تاریخ (ترجمه علی اکبر مهدیان). تهران: کتاب آمه.
کالینگوود، رابین جورج (1390). اصول تاریخ (ترجمه عبدالرضا سالار بهزادی). تهران: نشر نی.
لاندسمان، چارلز (1390). درآمدی بر معرفت‍شناسی (ترجمه مهدی مطهری). قم: دفتر نشر معارف.
محمدپور، احمد (1389). روش در روش (درباره ساخت معرفت در علوم انسانی). تهران:جامعه شناسان.
مفتخری، حسین (1390). مبانی علم تاریخ. تهران: سمت.
مکالا، سی‍بی‍ین (1387). بنیادهای علم تاریخ: چیستی و اعتبار شناخت تاریخى (ترجمه احمد گل‍محمدی). تهران: نشر نی.
ملکیان، مصطفی (1388). ایمان و تعقل. قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
مهدوی‍نژاد، محمدحسین، بیوک علی‍ز‍اده و رضا محمدزاده (1385). توجیه معرفت شناختی از نگاه ویتگنشتاین متأخر ــ از مبناگرایی تا زمینه گرایی. نامه حکمت، 4(1)، 21-56.
مورن، جو (1387). میان‍رشتگی (ترجمه داود حاتمی). تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
موزر، پل، مولدر و تروت (1385). درآمدی موضوعی بر معرفت شناسی معاصر (ترجمه رحمت الله رضایی). قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
موسوی‌سیانی، سعید (1393). نظریه شناخت تاریخی (پایان‍نامه کارشناسی‌ارشد). دانشگاه خوارزمی، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
نوذری، حسینعلی (1379). مقدمه در فلسفه تاریخ: روش‍شناسی و تاریخ نگاری (ترجمه و تدوین حسنعلی نوذری). تهران: طرح نو.
نوذری، حسینعلی(1387). مقدمه مترجم در جنکینز، کیت. بازاندیشی تاریخ (ترجمه حسینعلی نوذری)، تهران: آگه.
هکر، پیتر (1385). ماهیت بشر از دیدگاه ویتگنشتاین (ترجمه سهراب علوی‍نیا). تهران: هرمس.
همتی‍مقدم، احمدرضا (1388). زمینه گرایی معرفتی و سمانتیک جملات معرفتی. نامه حکمت، 7( 1)، 35-66.
همیلتون، کریستوفر (1388). معرفت شناسی (ترجمه رضا صادقی). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
والش، ویلیام هنری (1363). مقدمه ای بر فلسفه تاریخ (ترجمه ضیاءالدین علایی طباطبایی). تهران: امیرکبیر.
ونک، دومینیک (1388). کاربردهای میان رشتگی: تحولات علوم، صنعت و آموزش (ترجمه توحیده ملاباشی). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ویتگنشتاین، لودویگ (1390). در باب یقین (ترجمه مالک حسینی). تهران: هرمس.
Brower, B. W. (2005). Epistemological cotextualism. in Edward criag (editor), shorter routledge encyclopedia of philosophy, London and New York, Routledge.
McCullagh, C. B. (1991). Can our understanding of old texts be objective?. History and Theory, Vol 30.
McCullagh,C. B. (1998). The truth of history. New York and London: Routledge.
Meiland, J. W. (2010). Historical knowledge. in companion to epistemology, Singapore: wiley-blackwell.
Nagel, T.  (1987).What does it all mean?, New York, Oxford University Press.
Richard, F. (2010). Contextualism. in companion to epistemology, Singapore: wiley-blackwell.
CAPTCHA Image